مقاله 32: ما و اين موجودات زبان نفهم!: بحثي در اخلاق ربات ها و ماشين هاي هوشمند

«با مسوول يك شركت قرار مهمي داريد. شركت در طبقه يازدهم است و چون آسانسور خراب است مجبور مي شويد علاوه بر اين كه از پله ها به سختي بالا مي رويد وسائل سنگين تان را نيز با خود بكشيد. در ميانه راه مرد جواني، كه بعدا متوجه مي شويد منشي شركت است، در حمل وسائل به شما كمك مي كند. وارد دفتر شركت كه مي شويد منشي ضمن عذرخواهي، براي شما يك نوشيدني گوارا مي آورد و سعي مي كند به شما كمك كند كه كارهاي تان به بهترين وجه انجام شود. شما كه از اين همه دلسوزي و نوع دوستي مرد جوان به وجد آمده ايد هم از صميم قلب هم به صورت زباني از او تشكر مي كنيد و تصميم مي گيريد  با دادن هديه اي لطف او را جبران كنيد ولي وقتي تصميم خود را با رئيس شركت در ميان مي گذاريد او با خنده اي شما را از اين كار منصرف مي كند و مي گويد كار شما هيچ فايده اي ندارد. رئيس هنگامي كه با چهره متعجب شما مواجه مي شود مي گويد: چون او آدم نيست بلكه يك ماشين هوشمند پيشرفته است كه طوري طراحي شده كه بتواند در موقعيت هاي مختلف تصميم گيري كند»

اكنون آيا ديدگاه شما درباره منشي همان ديدگاه چند لحظه قبل است؟ اگر نگاه تان عوض شده چه چيزي باعث اين امر شده است؟ آيا تشكرتان از ربات منشي كاري بي معنا بوده است؟ آيا بايد به جاي منشي از سازنده آن يا از رئيس شركت تشكر كنيد؟ اگر منشي، و در واقع ربات يا ماشين هوشمند، در بين راه، خواسته يا ناخواسته به وسائل شما كه بسيار گران قيمت هم هستند، آسيبي مي رساند كار او را بد مي دانستيد؟ آيا سرزنش كردن او ممكن و معنادار بود؟ آيا بايد سازنده اش را تقبيح مي كرديد يا رئيس شركتي كه او را به كار گرفته است؟ (نمي گوييم شكايت به مراجع قضايي، چون اين امر در حوزه اخلاق جاي نمي گيرد و مسئله اي حقوقي مي شود كه اكنون مورد بحث نيست). اصلا مي شود كار او را خوب يا بد دانست؟

ماشين ها و ربات هاي هوشمند هر روز بيش از پيش وارد زندگي انسان ها مي شوند و كارهاي بيشتري را بر عهده مي گيرند.«شرکت IBM می‌گوید در پنج سال آینده کامپیوترها خواهند توانست لمس کنند، بچشند، بوکنند، بشنوند و ببینند. ابزارهای حسگر به کمک خریداران آنلاین برای لمس محصولات، پدر و مادرها برای دریافت صدای گریه بچه، آشپزهای آنلاین برای پخت پز و یک غذای خوشمزه و سالم، و غیره خواهد آمد. اما تاکنون چیزی در مورد حس ششم نگفته‌اند!»(منبع) 

حضور اين ميهمانان خوانده (!) در جامعه انساني امروز، مباحث و سوال هاي فراواني را مطرح كرده و مي كند كه بخشي از آن ها به حوزه اخلاق كاربردي مربوط مي شود. به همين خاطر است كه امروزه «اخلاق ربات ها» (roboethics) يك اصطلاح نسبتا متداول در ادبيات اخلاقي شده است (اطلاعات بيشتر در اينجا و اينجا) و «اخلاق روبات هاي هوشمند» (intelligent robots ethics) يكي از شاخه هاي مورد توجه در فلسفه اخلاق است و درباره آن كتاب ها و مقالات مختلفي – متاسفانه نه به زبان فارسي - نوشته شده است(چند نمونه از آنها در پايان همين مطلب معرفي خواهد شد) و همايش هاي گوناگوني درباره آنها برگزار مي شود (بنگريد به اينجا)

/**/

درباره ربات هاي هوشمند چند سوال از منظر اخلاقي قابل طرح است: 1. آيا كارهاي اين ماشين ها را مي توان به خوب يا بد اخلاقي متصف كرد؟ 2. اگر اينها عملي انجام دهند كه از منظر اخلاقي نادرست باشد(مثلا به كسي آسيب رساندند يا اموال كسي را سرقت كردند) چه كسي قابل سرزنش است و اخلاقا بايد اين آسيب و ضرر را جبران نمايد؟ سازنده يا به كار گيرنده يا فرد ثالث؟  3. آيا مسئله «استقلال عامل اخلاقي» براي اين ماشين ها صدق مي كند؟ آيا مي توان مدعي شد كه هوشمندي آنها موجب مي شود كه خوب و بد كارهاي شان به خودشان مربوط شود؟ 4. اگر خود اين ماشين ها را به سبب ميزان استقلال و هوشمندي كه دارند از نظر اخلاقي بتوانيم مقصر بدانيم، اين كار چه فايده اي دارد؟ چون قاعدتا نمي توانند آسيب وارده شده را جبران نمايند. پس چه كسي بايد اين كار را انجام دهد؟ آيا منافع آنها به اندازه اي هست كه بتوان از ضررهاي احتمالي شان چشم پوشي كرد؟

/**/

به نظر مي رسد قضاوت درباره اخلاقي بودن يا نبودن كار ماشين هاي هوشمند مبتني بر روشن شدن تكليف موارد زير است:

1. آيا كار اخلاقي فقط براي «انسان ها» مطرح است و ديگر موجودات، از قبيل حيوانات يا ماشين هاي هوشمند، هر چند كارهايي بكنندكه مي توان آنها را «خوب يا بد» دانست، مانند نجات ده ها نفر از زير آوار زلزله، كارشان قابل اتصاف به خوب و بد اخلاقي نيست.
2. آيا مي توان بين «عمل اخلاقي» و «عامل اخلاقي» تمايز قائل شد؟ به اين معنا كه بگوييم خوب و بد بودن درباره نفس عمل قابل طرح هست ولي درباره خود ربات ها نيست.
3. ملاك (يا ملاك هاي) اخلاقي بودن يك كار چيست؟ آيا علاوه بر آگاهي و اختياري بودن، شرط يا شرط هاي ديگري هم براي اخلاقي بودن يك عمل لازم است يا خير.
4. چه كسي بايد درباره اخلاقي بودن يا نبودن كار ديگران، مثلا ماشين هاي هوشمند، قضاوت كند. خود فاعل اخلاقي يا ديگران؟ اگر اختلاف پيش آمد چه بايد كرد؟
5. هوشمند بودن ربات ها و ماشين هاي هوشمند به چه معنا است؟ ميزان آن چه اندازه است؟ اين هوشمندي چه اندازه به استقلال در تصميم گيري منجر مي شود؟ آيا همه حالات و موقعيت هاي احتمالي كه ماشين با آن مواجه مي شود از قبل براي او تعريف شده است؟

با توجه به موارد بالا مي توان گفت:

1. براي اخلاقي بودن يك عمل، «آگاهانه و اختياري بودن» شرط لازم است. از اين رو اگر ميدان عملي كه تاكنون براي  ربات ها و ماشين هاي هوشمند فراهم شده را بتوان مصداق آگاهي و اختياري بودن دانست، كارهاي آنها متصف به خوب و بد مي شود. ولي نكته اين است كه اولا اختيار و آگاهي اين ماشين ها مصنوعي و بر اساس برنامه هايي است كه ديگران (سازندگان آنها) برايشان تعريف كرده اند. لذا  كارهاي آنها را بيشتر مي توان نوعي عكس العمل مكانيكي دانست كه بر اساس برنامه ريزي ديگران و با توجه به آزمون و خطا و تجربه به دست مي آيد، نه يك رفتار برخواسته از تمايلات قلبي و دروني. ثانيا كار ربات براي او هيچ هزينه اي ندارد. به عبارت ديگر، اخلاقي عمل كردن براي او نه مستلزم چشم پوشي از لذات و منافع است نه مي تواند مثلا به قصد كسب رضايت دروني يا رضايت خداوند يا حتي رسيدن به منافع مادي باشد.
2. نمي توان «فقط» اختياري و آگاهانه بودن را ملاك فعل اخلاقي قرار داد. چرا كه بر اين اساس بايد بسياري از كارهاي انسان، مانند غذا خوردن و قدم زدن، را نيز اخلاقي محسوب كرد. بنابراين لازم است قيد / شرط / يا صفت ديگري را نيز براي اخلاقي بودن يك عمل در نظر بگيريم كه عبارت است از «قصد و نيت» عامل. يعني كار اخلاقي بايد با نيت خيرخواهانه و انگيزه نيك انجام پذيرد. حال اگر نيت و قصد را نيز در اخلاقي بودن سهيم بدانيم، كار ربات ها و ماشين هاي هوشمند را نمي توان از مصاديق كارهاي اخلاقي دانست؛ چرا كه در حد اطلاع بنده، دست كم در ماشين هايي كه تاكنون ساخته شده اند مسئله احساسات و عواطف دروني و داشتن نيت و قصد وجود ندارد.
3. البته اگر قصد و انگيزه خير را هم در اخلاقي بودن موثر بدانيم ، كار تا اندازه اي دشوار مي شود چرا كه اولا فهم و احراز حسن نيت افراد كار آساني نيست و شايد در اين زمينه بتوان فقط به اعتراف خود فرد استناد كرد (كه البته در آن هم احتمال خلاف هست. چرا كه دست كم انسان ها مي توانند به دلائل مختلف، از جمله براي كسب منفعت يا دفع ضرر حتمي يا محتمل دروغ بگويند).
4. باتوجه به موارد فوق، اگر قصد و نيت خيرخواهي را نيز در ايجاد عمل اخلاقي موثر بدانيم، كار اين  ماشين ها را نمي توان اخلاقي دانست. چرا كه چنين امري براي آنها مقدور نيست. البته اگر در آینده ماشین هایی ساخته شوند که بتوانند قصد و نیت هم برای کارهای خود داشته باشند دراین صورت باید بحث حاضر مورد بررسی مجدد قرار گیرد.
5. حال اگر كار خود ماشین ها را از مشمول حسن و قبح اخلاقي ندانيم، به نظر می رسد درباره سود و زيان كار آنها، هر کس به هر اندازه اي كه نقش داشته شايسته تحسين يا مستحق سرزنش است و از نظر اخلاقي (يا حقوقی) باید پاسخگو باشد و ضررهاي احتمالي را جبران نمايد.
6. از منظر اخلاق اسلامي اگر بخواهيم به ماجرا نگاه كنيم به نظر مي رسد مي توان با بهره گيري اخلاقي از قواعدي چون «لاضرر و لاضرار في الاسلام» و با توجه به اين كه اموري چون آگاهي و اختيار از شرايط تكليف است و با توجه اين كه ماشين هاي هوشمند را از قبيل «شيء» و «كالا» يا «مبيع» بدانيم كه صاحب يا سازنده آن در قبال آن مسوول است، و همچنين با توجه به اين كه از ديدگاه اسلام متصف شدن به حسن و قبح اخلاقي فقط مربوط به انسان است مي توان چنين برداشت كرد كه كار ماشين هاي هوشمند در دايره اخلاق نمي گنجد و مسووليت اخلاقي كارهاي اين ماشين ها  بر عهده صاحبان يا سازندگان آنها است. و اگر بر عهده اين دو ندانيم مي شود فرض هاي ديگري را مطرح كرد. مثل اين كه بگوييم ضرر و زيان هاي ناشي از كار اينها، دست كم در مواردي كه در اختيار نهادهاي عمومي يا دولت هستند، بايد از بيت المال جبران شود.

درباره وجه اخلاقي ربات ها و ماشين هاي هوشمند در حد جست و جويي كه در اينترنت كردم مشخص شد كه متاسفانه در اين زمينه هم مثل بسياري از ديگر موضوع هاي جديد اخلاقي، كار چنداني به فارسي نشده است. اميد است طلاب و دانشجويان علاقه مند به مباحث فلسفي و اخلاقي در اين زمينه ها بيش از پيش فعاليت نمايند. در اينجا براي اطلاع اجمالي، چند منبع انگليسي و فارسي معرفي مي شود: 

1. كتاب «اخلاق ربات ها» Robot Ethics (Intelligent Robotics and Autonomous Agents series).(منبع)
2.  كتاب «اخلاق ربات ها: استلزامات اخلاقي و اجتماعي دانش ماشين هاي هوشمند» Robot Ethics: The Ethical and Social Implications of Robotics (Intelligent Robotics and Autonomous Agents series)    هر دو با ويراستاري پاتريك لين، كيت آبني و جورج بكر (منبع)
3. مقاله «اخلاق ربات ها»(انگليسي)(دانلود)
4. مقاله «اگر رباتي بي اخلاقي كند» (فارسي)(در اينجا)
5. مقاله «اخلاق ماشين هوشمند»، مجيد اكبري، نامه فرهنگ، ش 53، پاييز 1383. (دانلود)
6. مقاله «تازه ترین یافته های اخلاق رایانه: از هوش مصنوعی دنیای مجازی تا واقعیت مجازی» نوشته جوزف میگا کیزا، ترجمه رضا بخشایش، مجله اطلاعات حکمت و معرفت، س6، ش 4(64)، مرداد 1390، ص 18 – 24.(اینجابخوانید)

پ. ن: دوستی گفته اند چند کتاب جدید درباره اخلاق روبوتیک و ماشینهای هوشمند روی سایت libgen.info وجود دارد. همچنین اشاره کرده اند که یک رساله ارشد در دانشگاه قم دفاع شده که موضوعش همین اخلاق و هوش مصنوعی بوده است.(از یاداوری ایشان متشکرم. امیدوارم اگر دوستان دیگر هم به خصوص درباره منابع فارسی اطلاعاتی دارند اعلام فرمایند)

مقاله 31: برای تقویت «صندوق ذخيره اخلاقی جامعه» چه باید کرد؟

از منظر انديشه اسلامي همه افراد در صيانت از مرزهاي اخلاقي و معنوي جامعه مسووليت و وظيفه دارند. از آن جا که هر جامعه ای که دین در اداره آن نقش جدی دارد و شهروندان آن هم انسان های دین دار هستند بیش از جوامع دیگر، مسئله اخلاق را به عنوان یک هدف بنيادين براي خود مطرح می کند، از این رو از مدیران و شهروندان چنین جامعه ای  هم طبیعتا بیش از مدیران یا شهروندان جوامع دیگر انتظار می رود که به فضائل اخلاقی مقید باشند. در چنین جامعه ای، اخلاق در واقع ضامن موفقیت و کارآمدی مدیران و رشد و تعالی مردم است. لکن سوالی که پیش می آید این است که برای تقویت هر چه بیشتر اخلاق در چنین جامعه ای چه باید کرد؟ موارد زیر برخی از راه کارهایی است که به نظر می رسد در این زمینه می تواند موثر واقع شود:

1. تقویت سرمایه های اخلاقی و اجتماعی جامعه: یک جامعه در طي زمان، برخوردار از ارزش ها و هنجارهایی می شود که سرجمع آن همچون سرمایه ای ارزشمند و گران قیمت است. این سرمایه است که باعث حفظ انسجام جامعه و یافتن یک هویت دینی، فرهنگی و ارزشی و اجتماعی مشخص می شود. این سرمایه می تواند در خدمت دین و دین مداران برای ایفای هر چه بهتر وظایف‌شان قرار گیرد. بنابراین، وظیفه مدیران و مردمان است که هر کدام به سهم خود در حفظ و تقویت این سرمایه اجتماعی کوشا باشند. مهربانی و عطوفت نسبت به یکدیگر، ایثار و از  خودگذشتگی، ترحم و دلسوزی، دوستی و مودت، دستگیری از نیازمندان، احساس مسوولیت در قبال دیگران، کمک به بهتر زیستن هم‌نوعان و اموری از این دست می تواند به حفظ و تقویت ذخایر معنوی و ا خلاقی جامعه کمک کند.
2. آگاهی افزایی دینی و اخلاقی: با توجه به نسبت بین اخلاق و دین از یک طرف و ارتباط عمل اخلاقی با معرفت اخلاقی از سوی دگر، به هر میزان که مردم و مسوولان جامعه برای افزایش معرفت اخلاقی خود تلاش نمایند در واقع زمینه مهیاتری را برای عمل اخلاقی فراهم کرده اند.
3. تلاش برای نهادینه کردن اخلاق در جامعه. به نظر می رسد تا وقتی اخلاق و اخلاقی زیستن در یک جامعه دینی نهادینه نشود نمی توان انتظار داشت که آن جامعه و حکومت به اهداف خود دست یابد. نهادینه سازی اخلاق، ضامن صیانت از کرامت انسانی است. نهادینه سازی به معنای فراهم ساختن شرایطی است که فرد برای اخلاقی عمل کردن نیاز به محرک ها و مشوق های بیرونی نداشته باشد (یا کمترین نیاز را داشته باشد)؛ و  انگیزه های درونی اش به اندازه ای قوی باشد که او را به مراعات اخلاق ترغیب نماید؛ به گونه اي كه اخلاقی بودن را به زمان و مکان و شرایط و امیتازات خاصي مقید نكند.
4. توجه به پیش‌گیری هاي اخلاقي: همواره گفته اند و تجربه هم تایید کرده است که «پیش‌گیری بهتر از درمان است». از این رو بهتر آن است که هم شهروندان هم مسوولان در حکومت دینی، این امر را نصب العین خود قرار داده و راه را برای اعمال غیر اخلاقی خود یا دیگران از همان ابتدا سد نماید. برخورد با رفتارها و گفتارهای غیراخلاقی باعث می شود که هزینه نقض اخلاق در جامعه هر روز بالاتر رود و علاوه بر مدیران، شهروندان عادی هم بیش از پیش خود را مقید به مراعات اخلاق بدانند.
5. معرفی و برجسته سازی اسوه های اخلاقی: یکی از بهترین راه های تربیت و رشد اخلاقی جامعه، معرفی اسوه های اخلاقی است که هر کدام در عرصه عمل و در طول زمان، مقید بودن خود را به اخلاق و تهذیب نفس نشان داده اند. تجربه نشان داده که نفس حضور این افراد در جامعه و شناخت مردم نسبت به آنها خود بیش از صدها تبلیغ اخلاقی موثر واقع مي شود. از این رو هم مردم هم مدیران حکومت دینی باید وجود چنین افرادی را قدر دانسته و از آنان به عنوان یکی از سرمایه ها و پشتوانه های معنوی خود بهره بگیرند. این اسوه ها می توانند به طور غیر مستقیم تقویت کننده کارآمدی دین و دین مداران در اداره جامعه باشند.
6. عمل به باورهاي اخلاقي: اگر بپذیریم  دوگانگی عقیده و عمل، یکی از مهم ترین چالش های فراروی یک جامعه دینی است، لاجرم باید این را بپذیریم که عمل به باورهای اخلاقی یکی از راه‌کارهای مفید و موثر برای افزایش اين کارآمدی ا ست. این کار در واقع تبلیغ عملی توانمندی دین و دین داران در اداره جامعه است.
7. تقویت نظارت درونی و بیرونی: آدمی تا وقتی خود را در زیر نظارت ناظر بیرونی و درونی نبیند احتمال این که اخلاق را زیر پا بگذارد افزايش پيدا مي كند. از این رو بر مدیران و مردمان جامعه لازم است که علاوه بر تربیت اخلاقی و نظارت درونی افراد، ناظران امین بیرونی نیز بر آنها بگمارند و آنان را نسبت به نقض اصول اخلاقی مورد بازخواست قرار دهند.
8.  توجه به صداقت و راستگویی: سیره پیشوایان دینی چون امام علی(ع) در این زمینه ها می تواند بهترین الگو برای آحاد افراد یک جامعه  دینی باشد. این وجه اخلاقی امام است که باعث می شود حتی پیروان ادیان دیگر هم شیفته او شوند. بی جهت نیست که جرج جرداق مسیحی كه سال های زیادی از عمر خود را وقف امام علی(ع) كرده است مي گويد: «من بعد از سال ها تحقيق، شيعه را در يك كلمه يافتم و آن هم «اخلاق» بود.» (هفته نامه بعثت،، س33، ش20، 1391، ص1).
9. برنامه ریزی و تامین امکانات لازم برای  تربیت اخلاقی. بدون برنامه ریزی های خرد و کلان درباب تربیت و رشد اخلاقی جامعه، و بدون تهیه و تدارک امکانات نرم افزاری و سخت افزاری، نمی توان به اعتلاي اخلاقي جامعه اميد داشت. البته این برنامه ریزی ها باید به گونه ای باشد که مانع از شکل گیری رذائل اخلاقی ای چون ریا، تظاهر و دروغ در جامعه شود. برای رسیدن به این مقصود و مقصد مهم لازم است مسئله «درونی سازی اخلاق» مد نظر قرار گیرد. همچنین بایستی راه های وصول به این هدف، با بهره گیری از علوم مختلف و صاحب‌نظران عرصه هایی چون تعلیم و تربیت، جامعه شناسی، اخلاق، و روان شناسی تدوین گردیده و در اختیار دست اندرکاران امر تربیت اخلاقی جامعه قرار گیرد.
10. تبیین مفهومی و مصداقی قوانین اخلاقی اسلام:  متولیان امور می توانند با بهره گیری از اندیشوران آگاه و دلسوز و زمان آشنا، به تبیین، تعریف و تفسیر صحیح مفاهیم اخلاقی پرداخته و حد و مرز مفهومی و مصداقی مفاهیمی چون زهد، قناعت، مردم داری، و مانند آن را تبیین کنند تا هم نصب العین خودشان شود هم افراد جامعه.
11. توجه به تربیت اخلاقی خود و اطرافیان: از برخی آموزه های قرآنی چون «یاایها الذین آمنوا قو انفسکم و اهلیکم نارا» (تحریم، 6) و «و انذر عشیرتک الاقربین»(شعرا، 214) می توان چنین برداشت كرد که هم مدیران هم مردم باید کار تربیت اخلاقی را از خویشتن و نزدیکان خود شروع کنند. البته به نظر مي رسد در بحث از اخلاق اجتماعی باید دایره «اقربین» را بسی وسیع تر از اخلاق فردی دانست. می توان چنین برداشت که در عرصه عمومی این مفهوم شامل نزدیکان سیاسی، اداری، گروهی و شغلی هم می شود.
12. توجه به دین در عمل و نظر: با توجه به جایگاه ارزشمند اخلاق در بین آموزه های دینی از یک طرف، و نقش دین در پشتیبانی از اخلاق از طرف دیگر، این از وظایف شهروندان است که با آگاهی افزایی نظری و تقید عملی به دین و آموزه های دینی، به رشد و اعتلای اخلاقی جامعه و تقویت اخلاقی کارآمدی دین در اداره جامعه کمک نمایند.

              (برگرفته از مقاله ای جدیدالتالیف درباب چالش های اخلاقی فراروی کارآمدی دین در جامعه)

اعلام برنامه های همایش بین المللی اخلاق و ادیان 9 و 10 اسفند ماه 91

افتتاحیه و اختتامیه

نشست یکم و دوم

نشست سوم و چهارم

نشست پنجم و ششم

نشست هفتم

جهت دانلود کل برنامه های همایش اینجا کلیک کنید (فایل پی دی اف)

به گزارش سايت موسسه معارج، و به نقل از دبیرخانه همایش بين المللي اخلاق و اديان، از مجموع 180 مقاله پذیرفته شده براي اين همايش حدود 70 مقاله بالاتر از 70 امتیار کسب کرده بودند که برای انتخاب مقالات برتر و بازنگری مجدد به ارزیابان ارسال شدند و از مجموع اینها 42 مقاله به عنوان برتر انتخاب شدند لازم به ذکر است نویسندگان در نشست های اصلی همایش به ارائه مقاله خواهند پرداخت.

برای مشاهده لیست مقالات برتر اینجا کلیک کنید.

موارد مرتبط

.همايش بين المللي «اخلاق و اديان»

چرا و چگونه در همایش‌های علمی شرکت کنيم؟

چگونه از برگزاري يك همايش علمي آگاه شويم؟

مقاله 30: چگونه تصميم مي گيريم اخلاقي عمل كنيم؟ (2)

در پست قبلي نمونه اي از آزمون هاي گروه فلسفه همراه با برخي از پاسخ هاي ارائه شده به آن سوال ارائه شد. ضمن تشكر از دانشجويان گرامي كه زمينه اين بحث را فراهم كردند و همچنين تشكر از دوستاني كه در مبحث مشاركت كردند، چند نكته را يادآور مي شوم:

1. هدف پرسش مطرح شده يك بررسي جامع علمي درباره استدلال اخلاقي و مانند آن نبود. بلكه بيشتر منظور اين بود كه مخاطب با دشواري ها و ظرافت هاي مسئله تصميم گيري و استدلال اخلاقي آشنا شود. هدف ديگر اين بود كه افراد به ارتباط منطق و اخلاق توجه نمايند. بنابراين مطالب مطرح شده به معناي يك بحث جامع و مانع نبود.
2. در اين جامعه آماري، از بين دو گروه موافق و مخالف، به نظر مي رسد مخالفان خبر دادن به بيمار بيشتر از موافقان آن هستند. عمده استدلال آنها هم ضرر اين كار براي بيمار است. ظاهرا آنها در تزاحم دو اصل «لزوم صداقت با همسر»  و «لزوم حفظ سلامتي همسر»، سلامتي را بر صداقت ترجيح داده اند و اين نكته قابل تاملي است. چرا كه معمولا ما همواره بر صداقت با ديگران، به ويژه با همسر، تاكيد داريم ولي مي بينيم كه در اين مورد خاص افراد حاضرند صداقت را فداي سلامتي كنند. خود اين كه بر اساس چه معيارهايي چنين قضاوتي شده مطلبي قابل تامل است.
3. همان گونه كه از پاسخ ها هم به دست مي آيد به نظر مي رسد بيشتر پاسخ دهندگان در اين مورد دچار ترديد شده اند و تصميم گيري براي آنها دشوار است. اين امري است كه در تصميم گيري هاي اخلاقي در زندگي روزمره براي همه ما پيش آمده يا مي تواند پيش بيايد. لذا موضوع از اين جهت هم جاي بررسي و تامل جدي دارد.
4. توجه به استدلال هاي هر يك از پاسخ گويان هم مهم است و تا حدودي مي تواند نشان دهد كه افراد هنگام تصميم گيري يا استدلال اخلاقي معمولا چه نكاتي را مد نظر قرار مي دهند.
5. از اين آزمون تا اندازه اي مي توان فهميد كه اتخاذ تصميم هاي اخلاقي و عمل كردن بر طبق آنها گاه تا چه اندازه دشوار است. اگر اين نكته را كه اخلاقي عمل كردن گاهي مستلزم چشم پوشي از منافع اقتصادي و اجتماعي يا لذت هاي فراوان است را هم در نظر بگيريم اهميت مطلب بيشتر روشن مي شود. به همين خاطر است كه كساني كه اخلاقي عمل مي كنند از نظر شرع و عرف، انسان هايي شريف و قابل تقدير هستند. چون تصميم هايي مي گيرند كه برايشان هزينه هاي فراوان دارد.
6. از آنجا كه جامعه آماري پاسخ دهندگان محدود بوده طبيعتا نمي توان از آزمون حاضر نتايج كلي و يقيني گرفت ولي به هر حال تا اندازه اي مي تواند به فهم فرايند تصميم گيري و استدلال اخلاقي، همچنين به فهم برخي از دشواري هاي اين امر كمك كند.
7. به نظر مي رسد بحث تصميم گيري و استدلال اخلاقي به چند حوزه مرتبط مي شود و بايد آن را با توجه به مباحث مطرح در اين حوزه ها مورد مطالعه و بررسي قرار داد، حوزه هايي چون 1. روان شناسي اخلاق 2. تزاحم قواعد اخلاقي 3. استدلال اخلاقي 4. نسبي يا مطلق بودن اخلاق 5. نسبت منطق با اخلاق 6. نسبت اخلاق با فقه و دين.
8. تصميم گيري در اين موارد مبتني بر استدلال است ولي چون استدلال ها گاهي از نظر اخلاقي هم ارز هستند يا اين گونه به نظر مي رسند، شخص براي ترجيح يكي بر ديگري، نيازمند يك قاعده آمره اخلاقي است. تصميم او بستگي به اين دارد كه آگاهانه يا ناآگاهانه تابع چه نظريه اخلاقي باشد. مثلا سودگرا باشد يا نه. خود گرا باشد يا ديگر گرا.
9. اين آزمون نشان مي دهد كه ظاهرا اخلاقي عمل كردن لزوما تابع منتج بودن استدلال هاي ما ، به ويژه از نظر صوري، نيست و عوامل و شرايط نااخلاقي مي تواند بر تصميم هاي اخلاقي تاثير بگذارد. (چون عبارت «غير اخلاقي» حالتي ارزشداورانه و منفي دارد به جاي آن از واژه «نااخلاقي» استفاده شد).
10. در اين گونه آزمون ها نقش جنسيت هم البته بايد در پاسخ دهي مد نظر قرار گيرد. هم جنسيت پاسخ دهندگان هم جنسيت فرد مورد بررسي. لذا در مثال حاضر، اگر مرد به يك بيماري لاعلاج دچار شده بود و زن قصد مثلا جدايي يا سپردن همسرش به سراي سالمندان را داشت شايد پاسخ ها به نوعي ديگر بود.
11. از دانشجويان همچنین خواسته شده بود  نظرشان را درباره عوامل موثر بر تصميم گيري و استدلال اخلاقي بیان کنند. از نظر آنها برخی از این عوامل عبارت است از: نوع مخاطب، محتواي استدلال، شيوه استدلال، پيامدهاي استدلال، ترس از تخريب وجهه اجتماعي فرد، و عوامل محيطي.
12. مطالعات و مباحث مربوط به روان شناسي اخلاقي، تصميم گيري و استدلال اخلاقي و مانند آن، تا آنجا كه بنده اطلاع دارم، هنوز در جامعه علمي ما به طور شايسته مورد توجه قرار نگرفته و تا اندازه اي جوان است. از اين رو  اميد است اساتيد و طلاب و دانشجويان علاقه مند به اين گونه مباحث، در اين زمينه ها تلاش بيشتري داشته باشند و ثمره تاملات خود را به صورت مكتوب در اختيار ديگران قرار دهند.

پ ن : درباره نسبت منطق و اخلاق دست به نقد مي توانيد مقاله «منطق، بنياد اخلاقي زيستن: بررسي ديدگاه گنسلر» از آقاي دكتر مهدي اخوان را از اينجا  دانلود كنيد.
/**/

مقاله 30: چگونه تصمیم می گیریم اخلاقی عمل کنیم؟ (1)

«زني به بيماري شديد M S (اختلال شديد سيستم عصبي بدن) مبتلا شده است و همسر او قصد ازدواج مجدد دارد. خانواده او و خانواده همسرش با اين كار موافق اند. درباره اين كه آيا اين خبر را به زن بگويند يا نه دو ديدگاه وجود دارد: گروهي مخالف هستند با اين استدلال كه «اين خبر براي سلامتي بيمار مضر است. هيچ يك از خبرهايي كه براي سلامتي بيمار مضر است را نبايد به بيمار گفت. پس اين خبر را نبايد به بيمار گفت.» اما گروهي ديگر معتقدند بايد به بيمار خبر داده شود. استدلال آنها اين است: «انجام اين كار (گفتن خبر) نشانه صداقت با همسر است. هر كاري كه نشان دهنده صداقت با همسر است بايد انجام داد. پس بايد اين كار را انجام داد(و خبر را گفت)».

چرا و چگونه انسان ها تصمیم می گیرند یک عمل اخلاقی را انجام دهند یا یک کار غیر اخلاقی را ترک کنند؟ فرایند و سازوکار این تصمیم گیری ها به چه صورت است؟ آیا تصمیم ها و فعالیت های اخلاقی ما تابع استدلال است؟ چگونه مقدمات لازم برای این استدلال ها را فراهم می کنیم؟ درمواردی که بین دو دلیل تعارض ایجاد می شود چه باید کرد؟ نسبت منطق با اخلاق چیست؟

اینها بخشی از سوال هایی است که در فلسفه اخلاق مطرح می شود. این مباحث از جهتی به روان شناسی اخلاق مربوط است و از جهتی به بحث استدلال اخلاقی.

برای تجزیه و تحلیل هر چه بهتر سوال های فوق، ماجرایی که در ابتدای بحث خواندید – و برگرفته از یک ماجرای واقعی بود - را به عنوان یک سوال امتحانی به گروهی از  دوستان رشته فلسفه دادم و از آنها خواستم نظرشان را بگویند. برخورد هر یک از دانشجویان با این موضوع، و قضاوت و  استدلال های آنها درباره این مسئله برایم جالب بود و موجب شد این مطلب را در وبلاگ بیاورم. از مجموع پاسخ های آنها میتوان نکات مفیدی را درباب تصمیم گیری و استدلال اخلاقی دریافت. شما هم در صورت تمایل می توانید در این بحث مشارکت کنید.

در ابتدا نظرات را که در سه گروه دسته بندی شده می آورم و بعد از آن چند نکته که به نظرم رسیده بیان می کنم.

الف) افراد موافق:

1. بايد خبر داده شود و صداقت مراعات گردد.
2.  با استدلال مرد موافق هستم. بايد خبر را با همسر خود درميان بگذارد تا موجبات اختلاف و درگيري هاي شديد بعد از ازدواج دوم كه ناشي از بي اطلاعي است، را فراهم نكند. چرا كه اين اختلاف ها باعث ضرر و زيان بيشتري براي بيمار مي شود.
3. بايد با همسر خود درميان بگذارد، چون نشانه صداقت است ولي نبايد ازدواج بكند، چون خيانت به همسر است.
4. هر چند خبر دادن به بيمار ناراحت كننده است ولي هميشه دانستن واقعيت با اين كه تلخ است اما بهتر از ندانستن است. حداقل اين كه مرد وجدانش آسوده است.

ب) افراد مخالف:

1. هميشه هر كاري كه نشانه صداقت است را نمي شود انجام داد.
2. سلامتي مهم تر از صداقت است. بايد بگذارد بيماري همسرش بهبود پيدا كند بعد به او بگويد.
3. در اين مورد به خاطر اهميت سلامتي شخص، مي توان مطلق بودن اخلاق را ناديده گرفت و صداقت را زير پا گذاشت.
4. چون دادن خبر به همسر موجب درد و رنج بيشتر او مي شود نبايد گفت.
5. (پاسخ يك خانم:) ازدواج مجدد اشكالي ندارد. در اين موارد صداقت معنا ندارد و بايد دروغ مصلحت آميز گفت. با خبر دادن به بيمار مخالفم.
6. با توجه به شرايط  زن، صداقت با همسر قابل دفاع نيست. نبايد خبر دهد.
7. هر دو ديدگاه درست مي گويند ولي من مخالف گفتن خبر هستم. چون اگر به بيمار خبر داده نشود بهتر به زندگي خود ادامه مي دهد. در غير اين صورت، با اضطراب و افسردگي و استرس، به مرگ نزديك تر مي شود.

ج) افراد مردد يا داراي موضع نامشخص:

1. استدلال خيلي محكم نيست. از جهتي صحيح است و از جهتي غلط. اگر به همسرش بگويد عواقب دارد و اگر نگويد ممكن است در بي خبري مانده و شرايط كمي راحت تر باشد ولي بعد از مطلع شدن، اوضاع بدتر مي شود. بنابراين نمي شود با يقين گفت دادن خبر درست است يا ندادن آن.
2. هر دو استدلال از نظر صوري درست هستند ولي از نظر مادي بايد از اهل فن مرتبط با موضوع، مثلا پزشكان يا روان شناسان، كمك گرفت.
3. صادق بودن خوب است ولي ازدواج مجدد نادرست است.
4. استدلال كردن در اين موارد بيشتر توجيهي است براي اقدامات شخص.
5. هر دو استدلال درست و منتج است ولي بايد شرايطي چون ميزان پيشرفت بيماري زن، وضعيت مالي خانواده او، ديدگاه هاي عقيدتي و فكري او را در نظر گرفت و بعد تصميم گيري كرد.
6. از اين جهت كه موجب ضرر به همسر و درد و رنج بيشتر او مي شود نبايد گفت و از اين جهت كه نشان دهنده صداقت است بايد گفت.
7. پاسخ يك خانم: مرد نبايد مجددا ازدواج كند. صداقت او در اين است كه زندگي با همسر بيمارش را ادامه دهد.
8. او نبايد ازدواج بكند. شهوت، جهل  و غضب دست و پاي عقل مرد را بسته است.
9. مخالفان دادن خبر، مغالطه مي كنند. چون از احساسات خود تبعيت مي كنند. اين كه گفتن خبر بد براي بيمار مضر باشد از يقينيات نيست. موافقان هم استدلال شان درست نيست. چون در واقع حد وسط ندارد. چرا كه «صداقت» در هر دو مقدمه به يك معنا نيست.
10. با ازدواج مرد مخالفم. بايد تا روزي كه همسرش زنده است از او مراقبت كند و سعي كند روزهاي آخر زندگي اش را شيرين كند.
11. تاثير يا عدم تاثير اين خبر بر سلامتي زن از هميت بيشتري برخوردار است.لذا بايد با پزشك معالج صحبت شود. در صورتي كه از نظر او دادن خبر تاثير منفي ندارد، صداقت رجحان خواهد داشت.
12. به نظر مي رسد هر دو استدلال درست است اما داوري درباره اين كه بر اساس كداميك بايد عمل كرد به عهده علم اخلاق و شايد علم حقوق باشد. براي انتخاب استدلال قابل قبول تر بايد ادله اي داشت كه آن ادله هم از فرايند داوري و ارزيابي سربلند بيرون آيند. بنده در حال حاضر چنين ادله اي ندارم.
13. هر دو استدلال در جاي خود درست و منطقي است ولي فرقي به حال بيمار ندارد. چون وقتي بحث مردن در ميان است هيچ فرقي ندارد كه بخواهيم مراعات حال بيمار را بكنيم يا نه. در هر دو صورت، موجب مرگ بيمار مي شود. وقتي مردي چنين تصميمي مي گيرد يعني همسر خود را مُرده فرض كرده است.

/**/

/**/

/**/

بخش دوم اين مطلب را در اينجا مطالعه كنيد.

ديدگاه ها ديگران را در بخش نظرات مطالعه كرده و در صورت تمايل، در بحث مشاركت كنيد.

كلاس فلسفه اخلاق

كلاس فلسفه اخلاق در تفكر غرب انشاءالله روز يكشنبه 29 بهمن برگزار مي شود. حضور همه دوستان در اين جلسه الزامي است. لطفا به دوستان ديگر نيز اطلاع دهيد.

جزوه جدید برای آزمون کلاس روش تحقیق

به اطلاع دوستان کلاس روش تحقیق می رسانم که جزوه ای درباره «اخلاق پژوهش» نیز به منابع آزمون پایان ترم افزوده شد که باید مطالعه شود.

این جزوه در واقع بخشی از کتاب «اخلاق پژوهش: مبانی و مسائل» است که چون خود کتاب فعلا کمیاب است کپی صفحاتی که بایستی برای آزمون مطالعه شود در اختیار واحد تکثیر گذاشته شده و دوستان می توانند از این واحد دریافت کنند.

اطلاعات بیشتر درباره کتاب فوق را در اینجا بخوانید.

فرصت را مغتنم شمرده یادآور می شوم فقط مقالاتی پذیرفته می شود که قبلا طرح نامه اش تایید شده باشد و با توجه به نکات مطرح شده در کلاس و در جزوه روش تحقیق نوشته شده باشد. پیشنهاد می کنم پیش از نوشتن مقاله ابتدا نگاهی به «مقاله آموزشی» بیاندازید.

در اینجا هم نکته هایی که باید مورد توجه قرار گیرد را گفته ام.

پ ن: لطفا به همه دوستان دیگر اطلاع دهید.

تمدید مهلت ارسال مقالات همایش اخلاق و ادیان

«به گزارش دبیرخانه همایش بین المللی اخلاق و ادیان با توجه به پایان مهلت ارسال آثار و درخواست های مکرر پژوهشگران مبنی بر تمدید مهلت ارسال آثار، آخرین مهلت ارسال تا آخر مهرماه 1391 تمدید شد. لازم به ذکر است که این مهلت پس از این تمدید نخواهد شد.»

اطلاعات بیشتر درباره این همایش را در اینجا ببینید.

به گفته سایت این همایش، اولین پیش همایش این نشست علمی با عنوان «سلوک اخلاقی فیلسوف» نکوداشت علامه شیخ محمدتقی آملی (ره) در تاریخ 6 مهرماه سال جاری  در دانشگاه شمال آمل برگزار می گردد. خود همایش هم در اسفندماه 1391 برگزار می شود.

درآمدي بر فلسفه اخلاق معاصر (ترجمه اي جديد از كتاب اخلاق گنسلر)

درآمدي بر فلسفه اخلاق معاصر

ETHICS a Contemporary Introduction

نوشته: هري ج. گنسلر

ناشر: علمي و فرهنگي

ترجمه: مهدي اخوان

كتاب حاضر درسنامه اي است كه تفكر فلسفي – منطقي را در زمينه اخلاق به كار مي گيرد؛ بسياري از ديدگاه‌هاي اصلي حوزه‌هاي فرا اخلاقي و اخلاق هنجاري را در بر گرفته و اين ديدگاه ها را درباره موضوعاتي مثل نژاد پرستي، تعليم و تربيت اخلاقي و سقط جنين به كار مي بندد تا نشان دهد كه چگونه نظريات به ظاهر انتزاعي در فلسفه اخلاق به مسائل ملموس زندگي هر روزه انسان ها مربوط مي شود.

اين كتاب به قلم روشن و موجز نويسنده اي نگاشته شده كه در زمينه نگارش كتاب درسي مجرّب است و از ابزارهاي آموزشي در كتاب و سايت خود براي تفهيم مطالب كمك مي گيرد.

گنسلر در پيشگفتار اين كتاب مي گويد: «در تأليف كتاب حاضر كوشيده‌ام وضوح و اختصار را رعايت كنم. همچنين از مثال‌هايي كه براي دانشجويان گويا هستند استفاده كرده‌ام و تلاش كرده‌ام نشان دهم چگونه رويكردهاي مختلف مي‌توانند بر زندگي ما تأثير نهند. در عين حال كه در برابر بسياري از ديدگاه‌ها سرسختانه استدلال كرده‌ام، كوشيده‌ام بي‌طرف و منصف باشم. دغدغه من اين نيست كه دانشجويان با من هم داستان باشند، بلكه اين است كه مسائل را عميق‌تر مورد مداقه قرار دهند و به رويكردهايي دست يابند كه مي‌توانند به نحوي سازگار از آن ها تبعيت كنند.»

مترجم با اذن مؤلف تمرين‌هاي اينترنتي اين كتاب را ترجمه كرد و در كتاب آورد. تخصص اصلي هري گنسلر، استاد فلسفه در دانشگاه جان كارول در كولند، منطق و فلسفه اخلاق است.

برخي از كتاب هاي او بدين شرحند: روايتي ساده از قضيه گودل (1984)،اخلاق صوري (1996)، مقدمه اي بر منطق (ويراست دوم) (2010)، فرهنگ تاريخ منطق (2006)، فرهنگ تاريخي فلسفه اخلاق (2008) و اخلاق و قاعده طلايي (2012).

(برگرفته از وبلاگ فلسفه اخلاق ، به نقل از بخوان دات کام).

نکته 17: فلسفه ورزی زایشی؛ نیاز امروز ما

علم و دانش در تیول و انحصار هیچ کس نیست. خداوندی که خالق انسان است به همه آدمیان قدرت تعقل و اندیشیدن را عطا کرده است. بدیهی است در این میان هر فرد یا جامعه ای که این نعمت خدادادی را بهتر و بیشتر به کار گیرد از مواهب آن نیز بهره بیشتری خواهد برد. فلسفه و شاخه های متنوع و مختلف آن نیز، به عنوان محصول به کار گیری عقل و اندیشه، در نزد افراد و جوامع گوناگون وجود داشته و دارد. از این رو نمی توان فلسفه را مثلا منحصر به فلسفه غرب نمود و از تاملات فلسفی دیگر  جوامع غافل شد یا آن ها را تحقیر کرد. البته این نکته هست که به خاطر ارتباطی که بین فیلسوف/فلسفه و جامعه وجود دارد، اندیشه ورزی های فیلسوفان معمولا ناظر به مسائل و مشکلات جامعه خود و ناظر به سنت، تمدن و تفکری است که به آن تعلق خاطر دارند. در دوره جدید و معاصر که ارتباط فلسفه با جامعه بیشتر شده و انتظار از آن هم تغییراتی کرده است این مسئله به صورتی پر رنگ تر به چشم می خورد. به هر اندازه که یک فیلسوف از منابع و ذخائر دینی، فکری و تمدنی خود بیشتر استفاده کند و به هر اندازه که این..........(بقیه در ادامه مطلب)

(دانلود pdf مطلب از اینجا )

(دانلود pdf مطلب از اینجا )

ادامه نوشته

مقاله ای درباره کارکردگرایی اخلاقی + لینک دانلود

یکی از مسائل مهم، و به تعبیر برخی از فیلسوفان اخلاق مهم ترین، موضوع در حوزه فلسفه اخلاق، مسئله رابطه بین «هست» و «باید» های اخلاقی است. مسئله به صورت ساده این است که چگونه مثلا از گزاره «راست گویی خوب است» می توان گزاره «باید راست گفت» را استخراج کرد. در این باره دیدگاه های مختلفی مطرح شده است. برخی به رابطه زایشی و تولیدی بین این دو معتقدند و برخی نه. از جمله فیلسوفان شناخته شده در این زمینه می توان از دیوید هیوم نام برد. نظر رایج دباره وی این است که او معتقد است چنین رابطه ای وجود ندارد. لکن درباره دیدگاه وی تفسیرها و دیدگاه های دیگری نیز مطرح است؛ از  جمله تفسیر مک اینتایر که بر خلاف دیدگاه رایج، معتقد است هیوم به دنبال انکار کلی رابطه باید و هست نبوده است.

درباره تبیین چگونگی ارتباط بین باید و هست نظریه های مختلفی مطرح شده است که یکی از آنها نظریه کارکردگرایی یا فانکشنالیسم functionalism است. آنگونه که برخی از اساتید بزرگوار فلسفه اخلاق گفته اند مقصود این نظریه آن است که ما از راه شناخت کارکردها و غایت های نوعی انسان ها می توانیم دریابیم که او چه کارهایی را ا خلاقا باید انجام دهد و چه کارهایی را نه.

به هر حال، یکی از مقالات مرتبط با این نظریه مقاله ای است با عنوان «کارکردگرایی اخلاقی و انگیزش اخلاقی» (Moral Functionalism and Moral Motivation) نوشته فرانک جکسون و فیلیپ پتی (Frank Jackson and Philip Pettit) این مقاله در سال 1995 منتشر شده است. نویسندگان در این مقاله سعی کرده اند به دو چالش فراروی کارکردگرایی اخلاقی پاسخ دهند.

مقاله را می توانید از اینجا دانلود کنید.

پ ن : نکته آخر این که امید است آگاهی از این دیدگاه ها زمینه ساز آن شود که اندیشوران جامعه ما به دنبال تبیین نظریه های فلسفه اخلاق با توجه به اندیشه های اسلامی باشند. به نظر می رسد بن مایه های این دیدگاه ها در آثار فیلسوفان اسلامی وجود دارد؛ لکن مهم آن است که این اندیشه ها شناخته شوند و به روش های علمی تدوین و سازماندهی گردند.

ويژه نامه اي براي اخلاق فناوري اطلاعات

از طريق وبلاگ اخلاق كاربردي مطلع شدم كه مجله «اطلاعات حكمت و معرفت» پرونده ویژه شماره چهار خود را موضوع «اخلاق فناوری اطلاعات» اختصاص داده است. انتشار منظم این مجله را باید به همه دست اندرکاران آن - از جمله سردبیرش آقای انشاءالله رحمتی - تبریک گفت.

این شماره با همت آقای دکتر محسن جوادی تهیه شده و سرمقاله آن هم به فلم ایشان است.

برای آگاهی از متن مقالات و دانلود آنها می توانید به اینجا مراجعه فرمایید.

عناوین مرتبط با اخلاق فناوری اطلاعات در این شماره مجله از این قرار است:

1/ سرمقاله: اخلاق فن آوري اطلاعات: محسن جوادي

2/ اخلاق، غم‌خواري و فن آوري اطلاعات و ارتباطات، گفتگو با مصطفي ملکيان، روح الله چاوشي

3/ روش شناسي اخلاق اطلاعات آموزش نوجوانان، هوسونگ کي/ سيونگ جين ان، ترجمه ياسر ابراهيمي

4/ اخلاق وحقوق در فناوري اطلاعات - قتراح، با حضور آقايان حميد شهرياري، احمد ديلمي و آقاي حسن هاني،
5/ تازه‌ترين يافته‌هاي اخلاق رايانه‌اي، هوش مصنوعي دنياي مجازي و واقعيت مجازي،جوزف ميگاکيزا، رضا بخشايش
6/ از اخلاق رايانش تا رايانش اخلاقي، جي. وَن دِن هاون و جي. لوخورست، عليرضا ثقه‌الاسلامي

7/ اخلاق بازي‌هاي رايانه‌اي، ميگوئل سيکارت، ترجمه و نگارش ليلا آقاياني

نکته ها (10): فهم راز بعثت؛ نیاز شدید امروز ما

امروز روز مبعث پیامبر گرامی اسلام است. روزی که ایشان مسوولیت انسان ساز بزرگ خود را بر عهده گرفت. هر مقطع از زندگی آن حضرت برای علاقه مندان وی - و بلکه برای همه انسان ها - پیام های خاص خود را دارد. این وظیفه دوستداران نبی مکرم اسلام است که پیام های وی را مورد توجه قرار داده و سعی کنند آن را در زندگی فردی و اجتماعی خویش الگوی خود قرار دهند. البته در این میان اندیشمندان جهان اسلام و نهادهای تبلیغی وظیفه ای بس خطیر و دشوار تر دارند. این نکته ای است که باید در جای خود مورد واکاوی قرارگیرد.

اینک و امروز به بهانه عید مبعث نیز بر ماست که پیام این روز را دریابیم. به نظر می رسد هدف بعثت، همان گمشده ای است که نه تنها جامعه ما یا جهان اسلام، بلکه انسان امروز شدیدا به آن نیازمند است. این هدف را خود نبی گرامی اسلام به وضوح بیان کرده است: «انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق». ایشان بیان می دارد که هدف اصلی بعثت، توجه به مکارم اخلاقی و اتمام و تکمیل کردن آنهاست. در واقع ایشان، تزکیه نفس و پاک کردن انسان ها از زشتی ها و رذالت های اخلاقی را مهم ترین و بزرگ ترین هدف خود می داند.
اخلاق، بزرگ ترین - یا یکی از بزرگ ترین - نیازهای ماست در دنیای امروز و در عصر حاضر - و در هر زمان دیگری. پیامبر اسلام(ص) و خاندان گرامی اش نمونه های آشکار و مثال زدنی اخلاقی بودن و اخلاقی زیستن در عرصه های فردی و اجتماعی بوده اند. در  سنت و سیره باقی مانده آنان نیز بخش عمده ای به اخلاق و دستورات اخلاقی اختصاص یافته است. وظیفه ما است که آنها را باز شناسیم و در پیش چشمان خود قرار دهیم.  در اینجا اشاره به چند نکته لازم می نماید:

 1. اخلاقی بودن در زندگی فردی گر چه امری مهم و ضروری است ولی نبایستی از اخلاق در عرصه های اجتماعی غافل شد . جامعه ما امروز در عرصه های سیاسی و اجتماعی خود نیز نیازمند آن است که بیش از گذشته توجه به اصول اخلاقی اسلام را مد نظر خود قرار دهد. پیامدهای کم توجهی به اصول اخلاقی در عرصه اجتماعی ، بسیار شدیدتر و آسیب زا تر از زندگی فردی است.

2. یکی از آسیب هایی که سلامت اخلاقی فرد و جامعه را تهدیدمی کند ، «تبصره زدن بر اصول اخلاقی» است. به این معنا که ما به ویژه در حوزه های اجتماعی، تا وقتی تقید به اخلاق داشته باشیم که به نفع خودمان یا دوستان یا حزب و گروه مان باشد، و نوبت به دیگران  که می رسد به اصول اخلاقی تبصره بزنیم و خود را مجاز بدانیم که درمورد دیگران اخلاق را نادیده بگیریم و برای این کار خود توجیه درست کنیم. باید توجه داشت – و تجربه هم اثبات کرده است – که اگر بی اخلاقی باب شد و اگر راه برای کم رنگ کردن و زیرپا گذاشتن اخلاق باب شد این امر دیگر منحصر به یک فرد، گروه یا حزب و جماعت و جامعه باقی نمی ماند و دیگران هم از این حربه استفاده خواهند کرد. در متون دینی ما نکته ای به این مضمون هست که هر که سنت سیئه ای را پایه گذاری کرد خود به آن گرفتار می شود.

3. فقط کنشگران اجتماعی و سیاسی ما نیستند که امروزه شدیدا باید به اصول اخلاقی توجه کنند، در حوزه خانواده هم امروزه اهمیت و جایگاه اخلاق بیش از گذشته باید مورد توجه قرار گیرد. اگر پدرها و مادرها امور اخلاقی را مورد توجه قرار ندهند دیگر نمی توان از فرزندان انتظار اخلاقی بودن را داشت.

4. جای تحقیقات اخلاقی بیشتر هنوز در جامعه ما احساس می شود. حوزه ها و موضوع های فراوانی در زمینه اخلاق و فلسفه اخلاق است که بایستی مورد کاوش و تحقیق قرار گیرد. پیدایش مسائل جدید در دنیای امروز، نیازمند آن است که ابعاد و سویه های اخلاقی این مسائل مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد و ضمن استفاده از دیدگاه های اندیشمندان دیگر جوامع، دیدگاه های اسلامی نیز تبیین و به جامعه معرفی گردد.

5. برای تبلیغ اخلاق و فضیلت اخلاقی زیستن، رسانه های گروهی، نشریات و سخنوران و فعالان عرصه های سیاسی و اجتماعی، و موسسات و نهادهای دولتی و غیر دولتی که وظیفه یا مسوولیت تبلیغ دین را دارند، بیش از دیگران باید احساس وظیفه نمایند. در این باره سخن فراوان است که امید است در آینده مجالی برای تبیین آن فراهم شود.

اخلاق فضيلت مدار+لينك دانلود مقاله

يكي از نظريه / هاي مطرح در فلسفه اخلاق، «اخلاق فضيلت» (virtue ethics) است. توجه به چيستي فضايل اخلاقي، معيار ها و مولفه هاي فضيلت اخلاقي، ملاك اخلاقي بودن يك فضيلت و مباحثي  از اين دست از جمله موضوع هايي است كه در اخلاق فضيلت مورد بررسي قرار مي گيرد. اخلاق فضيلت از يونان باستان و به ويژه در انديشه كساني چون ارسطو و افلاطون مطرح بوده و با افت و خيزهايي تا زمان حاضر ادامه يافته است. هر چند نظريه هاي امروزي اخلاق فضيلت با آنچه در يونان باستان مطرح بوده تفاوت هايي دارد. برخي از متفكران مسلمان هم به اخلاق فضيلت توجه نشان داده و در آثار خود ان را مورد بررسي و تحليل قرار داده اند.

يكي از مقالاتي كه درباره اخلاق فضيلت نگاشته شده مقاله «اخلاق فضيلت مدار و نسبت آن با اخلاق اسلامي» از آقاي دكتر سيد حسن اسلامي است.

اين مقاله را مي توانيد از اينجا دانلود نماييد.

چكيده مقاله در ادامه مطلب آمده است.

لازم به ذكر است كه اين مقاله در «پژوهش نامه اخلاق»، ش 1، پاييز 1387 منتشر شده است. ولي متني كه براي دانلود ارائه شده متني است كه نويسنده در همايش بين المللي اخلاق ارائه كرده اند و احتمال دارد نسبت به مقاله منتشر شده در پژوهش نامه تفاوت هايي داشته باشد.

ادامه نوشته

اخلاق مراقبت+لينك دانلود مقاله

«اخلاق مراقبت» (care ethics/ethics of care)از جمله مباحثي است كه در دوره معاصر از سوي فيلسوفان و نظريه پردازان اخلاق به طور جدي مورد توجه قرار گرفته است. در اين زمينه در زبان فارسي كار چنداني انجام نشده است. يكي از مقالاتي كه در اين زمينه نگاشته شده مقاله اي است با عنوان «جنسيت و اخلاق مراقبت» از آقاي دكتر سيد حسن اسلامي. اين مقاله در شماره 42 مجله «مطالعات راهبردي زنان»، سال 1387، منتشر شده است. 

مقاله را مي توانيد از اينجا دانلود نماييد.
چكيده مقاله در ادامه مطلب آمده است.براي اطلاع درباره اخلاق مراقبت، خواندن اين مطلب هم بد نيست.

ادامه نوشته

كتابي درباره مسووليت اخلاقي+لينك دانلود

يكي از موضوع هايي كه در فلسفه اخلاق مطرح مي شود «مسووليت اخلاقي» (moral responsibility)است. سخن در اين است كه چه زماني و تحت چه شرايطي مي توان كسي را نسبت به عمل كردن به يك امر اخلاقي تحسين  كرد و يا به خاطر ترك يك عمل اخلاقي وي را مورد بازخواست قرار داده و سرزنش كرد. شرايط مسوول بودن فرد از نظر اخلاقي چيست؟ ادله قائلان به وجود مسووليت اخلاقي و كساني كه مسووليت اخلاقي را نفي مي كنند كدام است؟ نقاط قوت و ضعف هر يك از اين ادله چيست؟ نسبت مسووليت اخلاقي با اراده انسان از يك سو و علم خداوند و قضا و قدر او از سوي ديگر چيست؟

اينها برخي از موضوع هايي است كه در زمينه مسووليت اخلاقي مطرح است. درباره اين مباحث گر چه به زبان هاي ديگر آثار فراواني نگاشته شده است ولي متاسفانه به زبان فارسي و از ديدگاه اسلامي هنوز - تا آنجا كه نگارنده اطلاع دارد- آثار چنداني نگاشته نشده است. اميد است اخلاق پژوهان حوزوي و دانشگاهي ما در اين زمينه فعال تر شوند و در آينده شاهد آثار بيشتري در اين عرصه باشيم.

به هر صورت، در اينجا كتابي به زبان انگليسي براي علاقه مندان معرفي مي شود كه اميدوارم مفيد واقع شود. عنوان كتاب هست: «راه و روش من: مجموعه مقالاتي درباره مسووليت اخلاقي»(My Way: Essays on Moral Responsibility). مقالات توسط جان مارتين فيشر (John Martin Fischer)، و در مواردي با همكاري نويسندگان ديگر، نوشته شده است. اين كتاب توسط انتشارات آكسفورد در سال 2006 و در 273 صفحه منتشر شده است. برخي از مباحث كتاب از اين قرار است: 1. چارچوب مسووليت اخلاقي 2. مسووليت و امكان هاي جانشين آن 3. اختيار و مسئله مسووليت اخلاقي 4. مسووليت اخلاقي و مسئله جبر 5. ...

كتاب را مي توانيداز اينجا دانلود كنيد.

در اينترنت هم به چند مقاله فارسي برخورد كردم كه مي توانيد براي مطالعه آنها به اين جاها مراجعه كنيد: اول دوم سوم چهارم پنجم ششم هفتم

پنجمين معرفت اخلاقي منتشر شد

خوشبختانه در سالهاي اخير اتفاق مباركي در جامعه علمي ما در حال روي دادن است و آن عبارت است از انتشار نشريات تخصصي. اين كار مزاياي فراوان دارد؛ از جمله اين كه باعث دقيق تر، عميق تر و جدي تر شدن موضوع ها و مباحث مربوط به يك شاخه يا گرايش از فلسفه مي شود. همچنين انگيزه بيشتري در افراد ايجاد مي كند كه در حوزه تخصصي خود فعاليت علمي و پژوهشي داشته باشند. براي مخاطبان هم اين فايده را در بر دارد كه مي توانند مجلات و مطالب مربوط به تخصص و علاقه خود را يكجا دنبال نمايند. يكي از عرصه هاي فلسفي كه در چند سال اخير شاهد انتشار مجلات تخصصي بوده «فلسفه اخلاق» است .
در اين زمينه هم اكنون چند نشريه وجود دارد كه اميدوارم به مرور زمان فرصتي براي معرفي و حتي نقد و بررسي آنها به وجود آيد.

به هر حال، آن گونه كه وبلاگ «اخلاق كاربردي» خبر داده شماره پنجم مجله علمي تخصصي «معرفت اخلاقي» منتشر شده است. مشخصات مجله: صاحب امتياز:  موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، مدير مسئول:  محمود فتحعلي،  سردبير:  احمد حسين شريفي.
براي مطالعه مقالات اين شماره مجله مي توانيد به اينجا و براي مطالعه شماره هاي قبلي آن به اينجا مراجعه فرماييد.
فهرست مطالب شماره 5:فضيلت‌گرايي در اخلاق / احمد دبيري

نقش دين در تثبيت پايگاه‌های اخلاق / غلام حيدركوشا

طراحي الگوي دسته‌بندي روش‌هاي تربيت اخلاقي / سيداحمد فقيهي

راهبرد تربيت اخلاقي (استراتژي تحول اخلاقي و معنوي) / محمدعالم‌زاده نوري

تحليلي بر تربيت اخلاقي از ديدگاه فارابي / فاطمه هاشمي / رضاعلي نوروزي

اخلاق جهاني به مثابه بنياني براي جامعه جهاني / هانس كونگ / ترجمه و نقد سيدحسين شرف‌الدين

احترام به يكديگر و نقش آن در زندگي مشترك / علي حسين زاده

نسبت دین و اخلاق+لینک دانلود

بحث رابطه دین، عقل و اخلاق یکی از مهم ترین مباحث مطرح در حوزه اخلاق و فلسفه اخلاق است. هم در بین اندیشمندان مسلمان هم در بین دیگر فیلسوفان از گذشته تا کنون این بحث به طور جدی مطرح بوده و آثار فراوانی نیز در این زمینه نگاشته شده است.

در این جا جهت استفاده علاقه مندان مقاله ای از استاد گرامی جناب آقای دکتر امیر دیوانی معرفی می شود که به بررسی این موضوع پرداخته اند. عنوان مقاله چنین است: «اخلاق؛ راه خرد به سوی خدا». این مقاله در شماره 13 - 14 فصلنامه میثاق امین (زمستان 88 - بهار 89) منتشر شده است.

مقاله را می توانید از اینجا به تنهایی،  یا (همراه با دیگر مقاله های این شماره مجله ) از سایت مجله میثاق امین دانلود نمایید.

آدرس و فایل این مقاله را یکی از دوستان گرامی برای بنده ارسال کرده اند که از ایشان تشکر می کنم.

واقع گرايي اخلاقي (معرفي پايان نامه)

درباره واقع گرايي اخلاقي moral realism همچون برخي ديگر از مباحث فلسفه اخلاق، هنوز منابع كافي به زبان فارسي وجود ندارد. وضعيت مطلوب و ايده آل اين است كه جامعه علمي ما، به ويژه اساتيد، دانشجويان و محققان فلسفه، برنامه هاي علمي و پژوهشي خود را به گونه اي تدوين نمايند كه برونداد آنها ارائه آثاري باشد كه بتواند موضوعات و مباحث مختلف و متنوع مربوط به فلسفه اخلاق را پوشش دهد. طبيعتا در اين راه نمي توان ونبايد صرفا به ترجمه دل خوش كرد. ترجمه مي تواند باعث غني شدن ادبيات فلسفي ما شود ولي نبايد به آن اكتفا نمود.
رشد علمي ما در گرو تلاش و همت معطوف به توليد و توزيع دانش است. دانشي كه با توجه به شرايط تاريخي، فرهنگي، اجتماعي ، ديني و تمدني ما باشد. بديهي است كه در اين راه مي توان از تجربه ديگران و آثار و منابع نگاشته شده به زبان هاي ديگر هم بهره هاي فراوان برد.

به هر صورت، درباره واقع گرايي اخلاق به پايان نامه اي برخوردم كه مناسب ديدم آن را در اينجا معرفي نمايم. دوستان و علاقه منداني كه به اين وبلاگ سر مي زنند هم اگر به مواردي از اين دست برخورد كردند بهتر است معرفي نمايند تا ديگران نيز مطلع شوند.

عنوان پايان نامه از اين قرار است:
گزارشي از كتاب         God's call: moral Realism god's Commands and human  autonomy

اين اثر پايان نامه كارشناسي ارشد آقاي محسن اخباري در دانشگاه مفيد قم است كه در سال 1388 دفاع شده است.
چكيده:
دراين اثر فلسفي ممتاز،ابتدا جان هير تاريخ مختصري از بحثي مستمردر فلسفه انگليسي آمريکايي بين واقع گراهاي اخلاقي وابرازگراهاي اخلاقي در طي قرن اخير ارائه ميکند.او به دنبال اين است که جنبه هاي عيني وذهني ارزشيابي را کنار هم قرار دهد.به همين منظور،هيرنظريه صواقع گرايي توصيه اي را به عنوان راهي که هردو رويکرد را با يکديگر جمع ميکند،پيشنهاد ميکند.فصل دوم نظريه امر الهي جان دنز اسکوتوس رامورد مطالعه قرار ميدهد،مخصوصا رابطه اي که اسکوتوس بين فرامين خداوند،سرشت انسان واراده انسان برقرار ميکند. هيرنشان ميدهد که از طريق اسکوتوس ،روايتي کالونيستي ازنظريه امرالهي ،ميتواندعليه چالش هاي معاصر مورد دفاع قرار گيرد. در فصل آخرهير،به نقطه اتصال فلسفي کليدي بين قرون وسطي ودوران خودمان ،يعني نظريه ايمانوئل کانت در اواخر قرن هيجدهم مي پردازد.هير نشان ميدهد که درواقع کانت عليه اين نوع نظريه امر الهي که او ازآن حمايت ميکند، استدلال نميکند.هير بحث ميکند منظور کانت چيست ازاينکه ميگويد، ما بايد فرامين خداوند را بمنزله وظايف خودمان بدانيم . واژگان کليدي : واقع گرايي اخلاقي، ابرازگرايي اخلاقي ،توصيه گرايي ،فرامين خداوند ،نظريه فرمان الهي، خودمختاري انسان .

در اينترنت چند مقاله فارسي درباره واقع گرايي اخلاقي وجود دارد كه براي آگاهي از آنها مي توانيد به اين آدرس ها مراجعه كنيد.

وبلاگ اخلاق كاربردي

واقع گرايي اخلاقي در قرآن كريم

واقع گرايي اخلاقي

چيستي واقع گرايي اخلاقي بخش اول  بخش دوم

جان مك داول و واقع گرايي اخلاقي

كتابي فارسي تازه منتشر شده درباره اخلاق فضيلت

به گزارش خبرگزاری مهر  کتاب "اخلاق فضیلت" تألیف زهرا خزاعی عضو هیئت علمی دانشگاه قم در 1500 نسخه از سوی انتشارات حکمت منتشر شده است.

  شاید در بین نظریه‌های اخلاقی هیچکدام به پیچیدگی و گستردگی اخلاق فضیلت نباشد. اخلاق فضیلت نظریه‌ای هنجاری است که بر خلاف دو نظریه سودگروی و وظیفه‌گروی بر فضایل و منش اخلاقی فاعل تأکید دارد تا بر نتایج فعل یا وظایف و قواعد اخلاقی.

این نظریه که قدمت آن به لحاظ نظری به ارسطو باز می‌گردد و به لحاظ عملی به سقراط، در قرن بیستم با مقاله "فلسفه اخلاق مدرن"  آنسکوم مورد توجه مجدد قرار گرفت. ناکارآمدی نظریه‌های اخلاقی رایج و جذابیت بحث از منش و فضایل اخلاقی، انگیزه و تعلیم و تربیت، از جمله عوامل گرایش به "اخلاق فضیلت" بود.  

این نظریه که امروزه از مهمترین نظریه‌های اخلاقی است انتظار می‌رود در آینده بتواند در حوزه‌های گوناگون به ویژه در حوزه اخلاق کاربردی تأثیرات بسیار مثبتی داشته و به دلیل مؤلفه‌های بسیار ارزشمندی که دارد در برقراری صلح و ایجاد یک زندگی اخلاقی، مفید و کارآمد باشد.

مؤلف کتاب "اخلاق فضیلت"، این نظریه را با دو رویکرد دینی و سکولار مورد بررسی قرار داده و کوشیده است تا در فصول پنجگانه این کتاب با عنوان "تصویر اخلاق فضیلت"،‌ "تبیین اخلاق فضیلت"، "تحلیل فضیلت"، "تفسیر سعادت" و "نقد اخلاق فضیلت"، با توجه به مبانی گوناگون این دو رویکرد به تحلیل مهمترین مباحث این نظریه بپردازد.

كتابي ديگر درباره اخلاق فضيلت + آدرس مطالعه

يكي ديگر از كتاب هايي كه درباره اخلاق فضيلت نگاشته شده كتاب The Practice of Virtue: Classic and Contemporary Readings in Virtue Ethics است كه شايد بتوان نام آن را «تمرين فضيلت: خوانش هايي از متون كلاسيك و معاصر درباره اخلاق فضيلت» ترجمه كرد. ويراستار اين كتاب جنيفر ولچمن Jennifer Welchman  است و از سوي انتشارات هكت Hackett  در سال 2006 و در حدود 230 صفحه منتشر شده است.
كتاب حاضر مجموعه مقالات يا بخش هايي از آثار قديم و جديد است كه توسط كساني چون ارسطو، سنكا، نيچه، هيوم، روزالين هارثهوس، ژوليا آناز، و ژاكلين تيلور نوشته شده است. توجه به سير تاريخي و گزينش از مقاطع مختلف تاريخ فلسفه را مي توان يكي از مزاياي اين كتاب دانست. از ين رو مطالعه آن براي علاقه مندان به اخلاق و فلسفه اخلاق، به ويژه علاقه مندان به «اخلاق فضيلت» مي تواند مفيد باشد.
بنده در جايي به متن آن براي دانلود بر نخوردم ولي متن كامل كتاب را مي توان در اين آدرس به صورت آنلاين مطالعه كرد يا عكس هايي از هر صفحه آن تهيه نمود.
فهرست مطالب اين كتاب را ميتوانيد در اينجا و اينجا ببينيد.

نقد فلسفه اخلاق فمينيستي + لينك دانلود مقاله

مجله علمي پژوهشي پژوهش زنان (وابسته به دانشگاه تهران) در شماره 4 دوره 6 خود (زمستان 1387) مقاله اي از بنده منتشر كرد با عنوان «چرايي و چگونگي نقد فلسفه  اخلاق فمينيستي». با توجه به كمبود منبع به زبان فارسي در اين زمينه، شايد مطالعه آن براي علاقه مندان به اين حوزه از فلسفه مفيد باشد.
اين مقاله را مي توانيد  از اين آدرس دانلود كنيد.
چکيده:
يكي از شاخه ها يا گرايش هاي نسبتاً جديد در فلسفه اخلاق غرب، فلسفه اخلاق فمينيستي ( فاف) است. هدف مقاله حاضر نقد اين فلسفه نيست، كه انجام آن فرصتي ديگر مي طلبد، بلكه بيان ضرورت ها و بايسته-هايي است كه هنگام نقد اين فلسفه بايد به آنها توجه كرد. انگاره نوشتار حاضر آن است كه اولاً نقد فلسفه اخلاق فمينيستي ضرورت دارد، ثانياً بدون توجه به برخي نكته ها اتخاذ يك رويكرد صحيح و/يا نقد منصفانه و واقع بينانه از اين فلسفه امكان پذير نيست. در اين مقاله، پس از اشاره به تعريف، تاريخچه، اهداف، و پيامدهاي پيدايش و گسترش اين شاخه از فلسفه اخلاق، همچنين تبيين ضرورت هاي نقد آن، برخي از نكته هايي كه در اين زمينه بايد مورد توجه قرار گيرد بيان خواهد شد. در پايان نيز پيشنهادهايي درباره تدوين يك فلسفه اخلاق اسلامي درباره زنان و مباحث مربوط به آنها ارائه خواهد شد.

کليدواژگان:
فلسفه اخلاق؛ اخلاق زنانه نگر؛ فلسفه اخلاق فمينيستي(فاف)؛ فلسفه غرب؛ زن در اسلام
چكيده انگليسي در ادامه مطلب

ادامه نوشته

اخلاق فضيلت- دو منبع جديد

درباره اخلاق فضيلت (virtue ethics) دو منبع ديگر نيز معرفي مي شود. گرچه اين گونه منابع و ترجمه احتمالي آنها مي تواند به غني تر شدن ادبيات موضوع در جامعه ما كمك فراوان نمايد ولي بايد توجه داشت كه عادت كردن به ترجمه و غافل شدن از تاليف منابع جديد بر اساس ديدگاه هاي منطبق با فلسفه اسلامي، به مرور زمان ما را به آماده خوري فلسفي عادت مي دهد و اين خطر بزرگي است كه مي تواند عرصه فلسفه ورزي ما را تهديد نمايد.

نگارنده در مطلب جداگانه اي درباره عادت كردن به ترجمه و غفلت از توليد علم و نوآوري در باب موضوعات فلسفي در جامعه ما نكته هايي را بيان كرد كه علاقه مندان مي توانندبه آن مراجعه نمايند.

به هر صورت درباره اخلاق فضيلت منابع زير هم قابل استفاده اند:

1. كتاب «درباب اخلاق فضيلت» (On Virtue Ethics) نوشته روزاليند هارستهوس (Rosalind Hursthouse) (لينك دانلود)

2. «اخلاق فضيلت و مسائل اخلاقي معاصر» (Working Virtue: Virtue Ethics and Contemporary Moral Problems)مجموعه مقالاتي از نويسندگان مختلف با ويراستاري ربكا واكر و فيليپ ايوانهويي (Rebbeca L. Walker and Philip J. Ivanhoe) (لينك دانلود)

پ ن: لينك ها اصلاح شد.

قاعده ملازمه و مسئله استدلال اخلاقي + دانلود چند منبع

يكي از مباحث قابل توجه در فلسفه اخلاق، مسئله استدلال اخلاقي (moral argument) است. در ذيل اين موضوع، بحث هاي ديگري هم مطرح مي شود از جمله اين كه نسبت بين گزارهاي اخلاقي با گزاره هاي ديني چيست. براي فهم اين بحث چاره اي نيست مگر اين كه از قاعده ملازمه (كلما حكم به العقل حكم به الشرع، و كلما حكم به الشرع حكم به العقل) سخن به ميان آيد.

اينك محل بررسي يا معرفي تفصيلي اين موضوع نيست، ولي علاقه مندان براي آشنايي با قاعده ملازمه و برخي از مباحث مربوط به اين موضوع مي توانند به مباحثي كه در متون فقهي و اصولي ما مطرح شده مراجعه نمايند.در اين زمينه استاد گرامي جناب آقاي دكتر اميني چند منبع را تهيه كرده اند كه براي اين بحث مي تواند مورد استفاده قرار گيرد.

براي دانلود اين منابع اينجا را كليك كنيد. اگر منابع ديگري نيز مي شناسيد مي توانيد در ذيل همين پست معرفي نماييد. (لازم به ذكر است كه فايل به صورت فشرده (zip) و  با فرمت rar.  است.)

درباره استدلال هاي اخلاقي به زبان انگليسي نيز منابعي گوناگوني هست كه براي آشنايي با يكي از آنها كه استدلال هاي اخلاقي در دوره معاصر را بررسي كرده مي توانيد به اين آدرس مراجعه نماييد.

چند كتاب درباره اخلاق فضيلت+ لينك دانلود

(يادآوري: لينك دانلود كتاب تيموتي چپل اصلاح شد و فعلا مشكلي براي دانلود ندارد)

اخلاق فضيلت (Vrtue Ethics) يكي از مهم ترين نظريه هاي مطرح در فلسفه اخلاق است. درباره اين موضوع ديدگاه هاي مختلف و متنوعي وجود دارد و تاريخچه آن در فلسفه غرب از يونان باستان تا عصر حاضر را در بر مي گيرد؛ تاريخچه اي كه داراي فراز و فرود فراوان بوده است. مباحث اخلاق فضيلت در تفكر اسلامي هم مطرح بوده و هست.

درباره موضوع هاي مرتبط با اين اخلاق، تاكنون كتاب ها و مقالات فراواني به فارسي و انگليسي نگاشته شده است. در اين جا چند نمونه از كتاب هايي كه به زبان انگليسي نگاشته شده معرفي مي گردد و لينك دانلود آنها دراختيار علاقه مندان قرار مي گيرد.

1. «اخلاق فضيلت: گذشته و حال» Vrtue Ethics: Old and New ويراسته استفن گاردنر Stephen gardner. (كتاب به سه فايل تقسيم شده است. قسمت اول قسمت دوم قسمت سوم)

2. ارزشها و فضيلت ها: ارسطوگرايي در اخلاق معاصر» Values and Vitrues: Aristotelianism in Contemporary Ethicsنوشته تيموتي چپل Timoti Chapple. (براي دانلود اينجا را كليك كنيد)

3. «اخلاق فضيلت: نگاهي تكثرگرايانه» Virtue Ethics: Apluralistic View نوشته كريستين سوانتون Christine Swanton  (از اينجا دانلود كنيد)

رئاليسم اخلاقي(معرفي كتاب + دانلود)

بحث واقع گرايي يا رئاليسم اخلاقي (moral realism) يكي از مباحث مهم در حوزه فلسفه اخلاق است. خلاصه كلام در اين است كه آيا گزاره هاي اخلاقي حاكي از يك امر واقع هستند يا خير. درباره اين بحث آثار چنداني به زبان فارسي وجود ندارد ولي به زبان انگليسي آثار مختلفي هست كه با اندكي جستجو در اينترنت مي توان به آنها دست يافت.

يكي از آثاري كه درباره رئاليسم اخلاقي نگاشته شده كتاب «رئاليسم اخلاقي: يك دفاع» نوشته راس شيفر - لاندا (Russ Shafer-Landau)است. اين كتاب حدود سيصد و بيست و دو صفحه است و توسط انتشارات آكسفورد در سال 2003 منتشر شده است.

علاقه مندان براي دانلود اين كتاب مي توانند به اين آدرس مراجعه كنند.

1. براي آشنايي با شيفر - لاندا مي توان به اين آدرس ، و براي مرور و بررسي كتاب مي توان به اينجا مراجعه كرد.

2. براي آشنايي با واقع گرايي اخلاقي اين مطالب به زبان فارسي پيدا شد كه انشاءالله مفيد خواهد بود: اول دوم سوم چهارم پنجم

3. يك دوست گرامي هم كتاب زير را كه به فارسي منتشر شده معرفي كرده اند:

حسینی سید اکبر ، واقع گرایی اخلاقی در نیمه دوم قرن بیستم، قم، اتشارات مؤسسه آوزشی و پژوهشی اما خمینی، .1383

4. چند كتاب ديگر (به زبان انگليسي) درباره رئاليسم اخلاقي نيز براي علاقه مدان در ادامه مطلب معرفي شده است.

ادامه نوشته

اخلاق فناوری اطلاعات از دیدگاه اسلام، ( مقاله + لینک دانلود) (2)

در ذیل بحث «اخلاق فناوری(تکنولوژی)» یکی از مسائلی که مطرح می شود بررسی دیدگاه ادیان درباره مباحث اخلاق و فلسفه اخلاق درباب فناوری است. در این زمینه ، تا آنجا که نگارنده اطلاع دارد، بیشترین منابع از دیدگاه ادیان مسیحیت و یهودیت است و درباره دیدگاه های اسلامی هنوز آنچنان که شایسته است کار نشده است که درباره علل و عوامل آن باید به طور جداگانه بحث کرد.

به هر حال، یکی از مقالاتی که مسئله اخلاق فناوری را از دیدگاه اسلام مورد بررسی قرار داده نوشته ای است از «سلام عبدالله»، استاد دانشگاه امان. این مقاله گر چه نقاط ضعفی دارد اما به هر حال از این جهت که موضوع را از دیدگاه اسلام بررسی کرده قابل استفاده است.

در اوائل امسال خوشبختانه امکان ترجمه این مقاله فراهم شد و با عنوان «اخلاق فناوری اطلاعات از دیدگاه اسلام» در 31 فروردین 89 (همراه با تلخیص البته) در روزنامه همشهری منتشر شد. علاقه مندان می توانند این مقاله را در روزنامه همشهری مطالعه کنند یا آن را از این آدرس دانلود کنند. ترجمه این مقاله نیز با همکاری خانم کوثر رحمتی انجام شده است.

اخلاق فناوری اطلاعات، ( مقاله + لینک دانلود) (1)

گسترش روز افزون فناوری ها در عرصه  اطلاع رسانی و دیگر حوزه های زندگی بشر در دنیای امروز باعث شکل گیری شاخه های جدیدی در عرصه فلسفه و علم شده که یکی از مهم ترین آنها «اخلاق فناوری اطلاعات» (IT Ethics) است. این شاخه از اخلاق کاربردی  به بررسی وجوه و مسائل و مشکلات اخلاقی تکنولوژی  های ارتباطی (مثل اینترنت  و کامپیوتر) می پردازد.

بررسی های انجام شده نشان می دهد که به رغم کتاب ها و مقاله هایی که در این زمینه به فارسی تالیف یا ترجمه شده هنوز تا رسیدن به وضعیت مطلوب در این باره فاصله زیادی وجود دارد. درباره اخلاق فناوری مباحث متنوعی مطرح است که امیدوارم در پست جداگانه ای درباره آنها بحثی را مطرح کنم.

مدتی قبل فرصت ترجمه مقدمه مارین کویگلی، استاد دانشگاه موناش استرالیا و ویراستار «دانشنامه اخلاق اطلاعات و امنیت» فراهم و در روزنامه همشهری منتشر شد. لازم به ذکر است که این مقاله با همکاری خانم کوثر رحمتی ترجمه شده است.

علاقه مندان می توانند این مطلب را در روزنامه همشهری مطالعه یا متن ترجمه را از اینجا دانلود کنند. (پس از باز شدن صفحه بر روی  دکمه «دریافت» راست کلیک نموده و عبارت save link as را کلیک کنید)

نسبت منطق با اخلاق

در بحث منطق و اخلاق بيشتر اين نكته دنبال شود كه آيا اولا بين اين دو نسبت و ارتباطي هست يا خير، ثانيا هر يك از اين دو چه كمكي به يكديگر مي توانند بكنند.

دوستاني كه موضوع منطق و اخلاق را انتخاب كرده اند مي توانند به منابع زير هم مراجعه كنند:

1. آقاي دكتر شاملي در چند مقاله بحث منطق صدرايي در فلسفه اخلاق را مورد بررسي قرار داده اند كه مطالعه آنها مي تواند راهگشا باشد. براي متن مقالات به اينجا و اينجا و اينجا مراجعه كنيد.

2. در دانشگاه آزاد تهران واحد علوم و تحقيقات پايان نامه اي با عنوان نسبت منطق و اخلاق توسط آقاي سيد حسن حسيني نگاشته شده است.

اميدورام با همكاري و مشاركت دوستان اين فهرست  كامل تر شود.